Tuttunniarnissamut umimmanniarnissamullu pisassiissutit piffissaliussallu – Aasaanera aamma Ukiaanera 2024.

Matumuuna aasaanerani ukiaaneranilu 2024-mi piffissaliussat piniarfiusussat, tuttutassiissutissat kiisalu umimmattassiissutissat aalajangerneqartut nalunaarutigineqarput. Tuttunik aamma umimmannik ukiup qanoq ilinera najoqqutaralugu piniarnikkut pitsaanerpaamik atorluaanissaq APN-miit pingaartinneqarpoq. Taamaammat neqit, ammit, qiviut allallu pitsaanerpaamik atorluarnissaat pillugu tuttut sapinngisamik aasaanerani ukiaaneranilu piniarneqartarnissaat umimmaallu aasaanerani, ukiaanerani kiisalu ukiuunerani piniarneqartarnissaat anguniarneqartarpoq.

Pinngortitaleriffiup Qeqqata Kommuniani aqutsiveqarfinni Maniitsoq-mi aamma Sisimiut-ni 2018-imi qulimiguulimmik tuttunik aamma umimmannik kisitsineq ingerlappaa. Taamatuttaaq 2019-mi Piniarfik 3-mi (Akia-Maniitsoq) aamma Piniarfik 4-mi (Ameralik) qulimiguulimmik tuttunik kisitsinerit ingerlannikuuvai. Kisitsinerit tunngavigalugit Pinngortitaleriffik 2020-mi siunnersuinermik saqqummiussaqarpoq, tassani ilaatigut tuttunniarnissamut piffissaliussap piniarfinni pineqartuni pingasuni sivitsorneqarnissaa oqariartuutigineqarpoq.

Pinngortitaleriffik 2024-p aallartissimalaarnerani Qeqqata Kommuniani aqutsiveqarfinni Maniitsoq-mi aamma Sisimiut-ni qulimiguulimmik tuttunik aamma umimmannik kisitsernermik ingerlataqaqqippoq. Kisitsinerup takutippaa Maniitsup aqutsiveqarfiani umimmaat angutivissat arnavissallu inersimasut amerlasuusut, kisianni norraat ataatsimut isigalugu amerlavallaanngitsut. Taamaammat kulavaat norrallit piniarneqartannginnissaat ingerlateqqiinnarneqarpoq. Maniitsup aqutsiveqarfiani umimmaat amerlassusaat 2018-imut sanilliullugu allannguuteqarpianngikkaluarpoq. Sisimiut aqutsiveqarfiani umimmaat suiaassutsimikkut utoqqaassutsimikkullu inissisimanerat pissusissamitut ippoq, tassanimi imatut sakkortutigisumik piniarneqartarsimanngimmata.

Ivittuuni umimmannik minnerpaaffiliinermik kisitsineq apriili-mi 2024-mi ingerlanneqartoq aamma Paamiunut umimmannik nuussisoqarnissaa pillugu pilersaarutit tunngavigalugit Naalakkersuisoq piniarfimmi tassani umimmattassanik aalajangiivoq.

Tuttut
1. Piniarfik 2, 3 aamma 4: Inuussutissarsiutigalugu tuttunniarneq 1. aggusti-mi aallartissaaq 31. decembari ilanngullugu ingerlassalluni. Sunngiffimmi tuttunniarneq 1. aggust-imi aallartissaaq 31. oktobari ilanngullugu ingerlassalluni. Kulavaat norrallit taamaallaat Piniarfik 3-mi aamma Piniarfik 4-mi piniaqqusaapput.
2. Piniarfik 1, 5, 6, 7, 8 aamma 11: Inuussutissarsiutigalugu tuttunniarneq 1. aggust-imi aallartissaaq 15. oktobari ilanngullugu ingerlassalluni. Sunngiffimmi tuttunniarneq 1. aggust-imi aallartissaaq 30. septembari ilanngullugu ingerlassalluni. Kulavaat norrallit piniaqqusaanngillat.
3. Piniarfik 9 aamma 10 (Kangerluarsorujuk, Nuna Prudhoe aamma Nuna Inglefield): Inuussutissarsiutigalugu aamma sunngiffimmi tuttunniarneq 1. aggusti-imi aallartissaaq 31. decembari ilanngullugu ingerlassalluni. Kulavaat norrallit piniaqqusaanngillat.
4. Piniarfiit tamarmik: Tuttut angutivissat oktobarimi nuliunerup nalaani tippassinnaasut tuttunniarnermi ileqqorissaarnissaq pillugu oktobari naallugu piniaqqusaanngillat.

Tunngavilersuutit: Piniarfinni arlalinni tuttut angutivissat tippalernikut pisarineqartut qimaannarneqartartunik arlalissuarnik naammattuisoqartarnera pillugu piniartut ilisimasaat malillugu tuttut angutivissat tippassinnaasut oktobari naallugu nuliunerup nalaani piniaqqusaannginnissaat aalajangerneqarpoq.

Ilisimatitsissut: Tuttunniarnermiit akuersissutit pisanik nalunaarummi immersornikut kommunini sullissivinnut utertinneqartartut ikippallaarujussuarput, naak nalunaaruteqartussaatitaaneq inatsisitigut piumasaqaataagaluartoq. Taamatut inissisimasoqarnera naammaginanngilluinnarpoq tamannalu pillugu tuttoqatigiit piniarfinni qanoq sakkortutigisumik piniarneqartarnerat qanorlu innerat APN-imut Pinngortitaleriffimmullu nalileruminaappoq. Pisanik nalunaaruteqarnissaq inatsisitigut qulaani taaneqartutuut piumasaqaataammat pisanik nalunaaruteqartanngitsunut kinguneqartitsisinnaaneq pillugu APN-imi piffissami qanittumi nalunaarutinik sukaterinissaq sulissutigineqartoq matumuuna nalunaarutigineqarpoq.

Erseqqissaatit: Erseqqissaatigineqarpoq kommunimiit tuttunniarnissamut akuersissutit piniarfikkaartumik ataasiakkaarlugit tunniunneqartassasut, tamannalu inuussutissarsiutigalugu (akuersissummut tuttut qulit) aamma sunngiffimmi piniartunut (akuersissummut tuttut tallimat). Akuersissummik nutaamik qinnuteqaqqittoqartinnagu sapinngisamik pisarisimasanut nalunaarut utertinneqassaaq. APN-ip kommunit qanimut suleqatigalugit akuersissutinik tunniussisarneq utertitsisarnerlu malinnaaffigivaa.

Erseqqissaatigineqarpoq qamuteralaat, ATV-t kiisalu qamutit motoorinik ingerlatillit allat tuttunik malersuinermi piniarnermilu atornissaat inerteqqutaammat.

Umimmaat
5. Aqutsiveqarfik Maniitsoq: Piniarfik 1-mi, 2-mi, 3-mi aamma 4-mi inuussutissarsiutigalugu aamma sunngiffimmi umimmanniarneq 1. aggusti-mi aallartissaaq 15. oktobari ilanngullugu ingerlassalluni. A) Inuussutissarsiutigalugu aamma sunngiffimmi piniartunut Qeqqata Kommunianeersunut pisassat killeqanngillat (akuersissut ataaseq umimmannik 5-raassutaasinnaassalluni). B) Inuussutissarsiutigalugu aamma sunngiffimmi piniartunut kommuniniit allaneersunut pisassat ataatsimut katillugit 300-pput. Akuersissut amerlanerpaamik pingasoraassutaasinnaassaaq. C) Tiggaat tammajuitsussanik piniartitsinermi piniagassat aamma kulavaat norrallit piniaqqusaanngillat.
6. Aqutsiveqarfik Sisimiut: Inuussutissarsiutigalugu aamma sunngiffimmi killilimmik umimmanniarneq 1. aggusti-mi aallartissaaq 15. oktobari ilanngullugu ingerlassalluni umimmattassiissutillu 400-pput. Tiggaat tammajuitsussanik piniartitsinermi piniagassat aamma kulavaat norrallit piniaqqusaanngillat.
7. Umimmaqarfik Naternaq: Inuussutissarsiutigalugu aamma sunngiffimmi umimmanniarneq 1. aggust-imi aallartissaaq 15. oktobari ilanngullugu ingerlassalluni umimmattassiissutillu 120-pput. Ussuit Nunaat, Ipiutaarsuup Nunaa aamma Eqalummiut Nunaat aqutsineq eqqarsaatigalugu umimmaqarfimmut Naternamut ilanngunneqarnikuupput. Tiggaat tammajuitsussanik piniartitsinermi piniagassat kulavaallu norrallit piniaqqusaanngillat.
8. Aqutsiveqarfik Qaanaaq: Piniarfimmi Kap Atholl-mi inuussutissarsiutigalugu sunngiffimmilu umimmanniarnissamut umimmattassiissutit 60-iunissaat aalajangerneqarpoq. Piniarfimmi Nuna Inglefield aamma Nuna Prudhoe-mi inuussutissarsiutigalugu sunngiffimmilu umimmanniarnissamut umimmattassiissutit allannguuteqaratik 60-iunissaat aalajangerneqarpoq. Piffissaliussami 1. aggusti-miit 31. decembari ilanngullugu piniarneqarsinnaapput. Tiggaat tammajuitsussanik piniartitsinermi piniagassat aamma kulavaat norrallit piniaqqusaanngillat.
9. Aqutsiveqarfik Ivittuut: Inuussutissarsiutigalugu aamma sunngiffimmi piniarnissamut umimmattassiissutit minnerpaaffiliinermik kisitsineq tunngavigalugu 30-iunissaat aalajangerneqarpoq, tamarmik 1-2-nik ukiullit, arnavissat 18-it angutivissallu 12-it. Piffissaliussami 1. aggustimiit 15. oktobari ilanngullugu piniarneqassapput.
10. Umimmaqarfik Nanortalik: Umimmaqarfimmi qulimiguulimmik kisitsineq tunngavigalugu umimmattassiissutit 3-nissaat aalajangerneqarpoq angutiviaq ataaseq arnavissallu marluk piffissami 1. aggusti-miit 15. oktobari ilanngullugu piniarneqarsinnaasut.
11. Aqutsiveqarfik Sigguk: Inuussutissarsiutigalugu aamma sunngiffimmi umimmanniarneq 1. aggusti-mi aallartissaaq 15. oktobari ilanngullugu ingerlassalluni. Umimmattassiissutit allannguuteqaratik 150-iupput. Tiggaat tammajuitsussanik piniartitsinermi piniagassat aamma kulavaat norrallit piniaqqusaanngillat.
12. Aqutsiveqarfik Ittoqqortoormiit: Inuussutissarsiutigalugu aamma sunngiffimmi umimmanniarneq 1. aggusti-mi aallartissaaq 15. oktobari ilanngullugu ingerlassaaq aammattaaq 25. novembari-miit 23. decembari ilanngullugu. Umimmattassiissutit piffissaliussanut taakkununnga marlunnut allannguuteqaratik katillugit 115-iupput. Tiggaat tammajuitsussanik piniartitsinermi piniagassat aamma kulavaat norrallit piniaqqusaanngillat.
13. Umimmaat Nuup eqqaanut pisimasut eqqissisimatitaapput.

Tunngavilersuutit: Aqutsiveqarfimmi Maniitsumi umimmanniarnerup 1. aggusti-mi aallartinnissaa aalajangerneqarpoq, imm. 5 takuuk. Ileqqutoqqat malillugit umimmanniarnerup neqinillu panertulisarnerup APN-imiit pingaartinneqarnera tassani tunngaviuvoq. Umimmannik akornusiisarnerup pingaartumik ukiuunerani umimmanniarnerup assartuutinillu motoorilinnik annertuumk atuinerup nalaani pisartup allatigut millisinneqarnissaa taamatullu aamma assartuutinik motorilinnik umimmanniarnermi atueriaatsip allanngortinneqarnissaa qaammarsaanikkkut sulissutigineqarpoq.

Umimmaat Ussuit Nunaanni, Ipiutaarsuup Nunaani aamma Eqalummiut Nunaanni takuneqartartut Piniarfik Naternamut ilanngunneqarput pissutigalugu umimmaat taakku suli avannamut kimmullu ingerlaarsinnaanissaat Naternamilu umimmaqatigiinnut ilanngunnissaat APN-imiit pingaartinneqarmat, imm. 7 takuuk.

Qaanaap aqutsiveqarfiani Piniarfik Kap Atholl-mi inuussutissarsiutigalugu sunngiffimmilu umimmattassat biologit nunaminertap neriniarfissatut killilimmik nammassinnaanera pillugu siunnersuinerat aamma umimmaat amerlisimanerat piniarfiullu avataanut siaruaassimanerat pillugu piniartut ilisimasaat tunngavigalugu 60-iunissaat aalajangerneqarpoq, imm. 8 takuuk.

Erseqqissaatit: Erseqqissaatigineqarpoq qamuteralaat, ATV-t aamma qamutit motoorillit allat umimmannik malersuinermi piniarnermilu atornissaat inerteqqutaammat.

Nutaamik ukioq mannamiit pisat digitalikkut nalunaarutigineqartarnissaat eqqunniarneqarpoq. Tamanna pillugu kingusinnerusukkut immikkut allaatiginnittoqarumaarpoq.

Piniarnermut allagartap 2024-mi maajip aallaqqaataa sioqqullugu akilereersimanissaa pillugu piumasaqaat inuussutissarsiutigalugu aamma sunngiffimmi piniartunut tamanut atuuppoq. Taamatut aamma sunngiffimmi piniarnermut akuersissutit inunnut ukiut kingulliit qulit iluanni sivikinnerpaamik ataavartumillu ukiuni marlunni Kalaallit Nunaanni najugalittut inuit nalunaarsorsimaffiannut nalunaarneqarsimasunut taamaallaat tunniunneqarsinnaanerat pillugu piumasaqaat atuuttoq.

Inatsisartut inatsisaat nr. 34, 13. juni 2023-meersumi § 13 malillugu § 13 piniakkanik killilersukkanik inuussutissarsiutigalugu piniarnissamut aallaaniarnissamullu akuersissut akuersissuteqarnerlu, inunnut 15-inik ukioqalereersunut inuussutissarsiutigalugulu piniarnermut allagartamik pigisaqartunut qinnuteqarnerup kingorna tunniunneqarsinnaapput.

§ 14, imm. 1 innersuutigalugu piniakkanik killilersukkanik sunngiffimmi piniarsinnaanermut aallaaniarsinnaanermullu akuersissut, qinnuteqarnerup kingorna inunnut 15-inik ukioqalereersimasunut Kalaallit Nunaannilu aalajangersimasumik najugaqartunut, piffissarlu qinnuteqarfik sioqqullugu ukiuni kingullerni marlunni Kalaallit Nunaanni ataannartumik aalajangersimasumik najugaqareersimasunut tunniunneqarsinnaapput.

Meeraq aqqaneq-marlunnik ukioqalereersimasoq sulili 15-inik ukioqalersimanngitsoq piniarnermut aallaaniarnermullu peqataasinnaavoq piumasaqaatit tulliiniittut malillugit:
1) Meeraq aallaammik nassataqarsimappat aamma meeqqap igeriarnerani, meeqqap angajoqqaavinit nakkutiginnittumilluunniit allaganngorlugu akuersissummik peqarnikkut, meeqqap angajoqqaavisa, nakkutiginnittuata imaluunniit inuup 18-inik ukioqalereersimasup meeraq 1 meterisut qanitsigalugu ilitsersussavaa.
2) Aallaasip sulloqqortussusia inatsimmi atuutsinneqartoq qaqugukkulluunniit malinneqassaaq.
3) Inuk meeqqamik ilitsersuisuusoq, piniarnermut aallaaniarnermullu pineqartumut akuersissummik atuuttumik peqassaaq.
Uumasut meeqqamit pisarineqartut inummit piniarnerup nalaani meeqqamut ilitsersuisumit pisatut nalunaarsorneqassapput.


Sukumiinerusumik paasisaqarusuttoqassappat immikkut siunnersortimut Masaana Dorph-imut saaffiginnittoqarsinnaavoq, e-mail: mado@nanoq.gl

Ilanngussaq