2025-mut qilalukkanut qaqortanut aamma qernertanut pisassiissutit pillugit tusarniaaneq

Matumuuna 2025-mut qilalukkanut qaqortanut aamma qernertanut pisassiissutit pillugit tusarniaaneq nassiunneqarpoq. Qilalukkanut qaqortanut qernertanullu qilalugartassiissutit 2024-imut naleqqiullugu allannguuteqassanngitsut siunnersuutigineqarpoq.

Pisassiissutit aalajangersarneqarneranni piniartut atuisullu ilisimasaat, nunat tamalaat akornanni isumaqatigiissutit, uumassusilinnik misissuisut inassuteqarnerat kiisalu Piniarneq pillugu Siunnersuisoqatigiit ilaasortaannut tusarniaasimaneq tunngavigineqassapput.

Inatsisitigut tunngaviit
Pisassiissutinik aalajangersaaneq Piniarneq aallaaniarnerlu pillugit Inatsisartut inatsisaat nr. 34, 13. juuni 2023-imeersumi inatsisitigut tunngaveqarpoq. Nalunaarut pineqartoq tassaavoq qilalukkanik qaqortanik qernertanillu illersuineq piniarnerlu pillugit Namminersorlutik Oqartussat nalunaarutaat nr. 3, 27. januar 2017-imeersoq (maannakkut nutarsarneqarpoq).

Pisassiissutissanik aalajangiisarneq
Kinguaariinnut tulliuttunut pisassatigut isumalluutit atorneqarnissaat attatiinnarisinnaajumallugu, piniagassat killilersukkat pillugit uumassusilerituunit inassuteqarnernik Naalakkersuisut pissarsiniartarput. Inassuteqarneq uumasoqatigiinnut ataasiakkaanut atatillugu suliarineqartarpoq, uumasoqatigiillu qanoq amerlatiginerat, uumasoqatigiinni ataasiakkaani uumassuseqarnikkut pissutsit, piniarnerup annertussusaa aamma sumiiffinni uumasut siumorneqarfigisinnaasaanni uumaniarnerannut atugassarititaasut apeqqutaatinneqassallutik. Piujuartitsineq tunngavigalugu piniarneq attassinnaaju¬mallugu, inassuteqarnermi uumasoqatigiinnik ataasiakkaanik piniarneq qanoq annertutigisoq ingerlanneqarsinnaanersoq nalilerneqartassaaq.
Tunumi qilalukkat qernertat pillugit piniartut atuisullu ilisimasaanut tunngasoq saqqummiussaq uani aaneqarsinnaavoq: https://nammco.no/wp-content/uploads/2021/03/tunumi-piniartut-saqqummiinerat-kingulleq.pptx.

Qilalukkanut qaqortanut qernertanullu atatillugit qilalukkat qaqortat qernertallu pillugit kalaallit canadamiullu ataatsimoorussamik kommissioniata Joint Commission On Conservation and Management of Beluga and Narwhal (JCNB-p) aamma North Atlantic Marine Mammal Commission-ip (NAMMCO-p) akornanni ataatsimoorussamik ilisimatuussutsikkut suleqatigiissitaq piujuartitsineq tunngavigalugu atuinissamut aqutsisunut siunnersuisartuuvoq. Kalaallit Nunaata kitaanut atatillugu JCNB aqqutigalugu, kiisalu Tunumut atatillugu NAMMCO aqqutigalugu inassuteqarneq ingerlanneqartarpoq.

Ukiunut arlaqartunut pisassanik pilersaarusiornikkut iluaqutaasussanut ilaapput:
1. CITES-imit aamma EU-mit annertunerusumik eqqussuinermut annissuinermullu killilersueratarsinnaaneq pillugu aarleqquteqarnerit annikillisinneqassapput,
2. Pisarineqassangatitanik piniartut iliuusissatik pillugit naleqqussarsinnaanerat, peri-arfissaqarpallu isertitassatut taartaasinnaasunik nassaarnissaat periarfissiissutigine-qassaaq,
3. Aqutsinermi allaffissornikkut nammatassat annikillisinneqassapput, taamaalillutillu isumalluutit akissaajaatinut sanilliullugu sunniuteqarnerusumik atorneqarsinnaassallutik.

Uumassusilerinermut atatillugu inassuteqarnerup saniatigut Naalakkersuisut pisussaa-tinneqarput piniartut atuisullu ilisimasaannik aamma nunat tamalaat isumaqati-giissutaannik mianerinninnissamut, kiisalu Piniarneq pillugu Siunnersuisoqatigiit ilaasortai kommunillu tusarniassallugit. Atuisut piniartullu ilisimasaat piviusunngortinneqarput ilaatigut pingaarnertut kattuffiit attuumassutillit aamma Piniarnermut Siunnersuisoqatigiit ilaasortai aqqutigalugit, kiisalu inassuteqarneq sioqqullugu uumasut pisarineqarsinnaasut pillugit misissuinikkut.

Qilalukkat qaqortat
Naalakkersuisut 2025-mut nuna tamakkerlugu qilalukkanut qaqortanut qilalugartassiissutit ataatsimut 304-aat siunnersuutigaat. Pisassiissutinit 294-it siunnersuutigineqartunit 265-it Kalaallit Nunaata kitaani pisassiissutigineqassasut siunnersuutigineqarpoq. Naalak¬kersuisut aamma qilalukkat qaqortat 29-t aqutsiveqarfik Qaanaamut pisassiis¬sutigineqassasut siunnersuutigaat.

Kalaallit Nunaata Kitaani pisassiissutit, nunap ilaani immikkoortortanut 3-miit 5-imut
tunngasut, sunngiffimmi inuussutissarsiutigalugulu piniartunut atuuttunik piniarnermut allagartalinnut akuersissutilinnullu 2024-mitut ammatinneqaqqissasut siunnersuuti-gineqarpoq.

Aamma taamaaliornikkut qilalukkanik qaqortanik qernertanillu illersuineq piniarnerlu pillugit Namminersorlutik Oqartussat nalunaarutaanni nr. 3, 27. januar 2017-imeersumi pisassiissutinik agguaassisarneq eqqarsaatigalugu paragrafit attuumassutillit Naalak-kersuisut immikkut akuersissuteqarfigigaat kiisalu sunngiffimmi pinialuttartutut upper-narsaateqartunut "Kitaata qaqortaqatigiinnit" 10 %-t tungaanut tunniussinnaanissaanut immikkut akuersissuteqartoqarmat.

Qilalukkanik qaqortarniarnermi malittarisassat sakkukillisinneqarneranni qilalukkanik qaqortarniarneq soqutigineqarnerulersinnaavoq. Sunngiffimmi pinialut¬tar¬tunut qilalukkanik qaqortanik pisassiissutinik ammaanermut ajoqutaasinnaasoq tas¬saavoq, inuussutissarsiutigalugu piniartut isertitassaminnik annikinnerusumik periarfis-saqalernissaat. Iluaqutaasussaq tassaasinnaassaaq ukiup siuliani illoqarfiit qaqortanik ikinnerusunik pisassinneqarsimasut qilalukkanik qaqortanik amerlanernik pisaqarfiusinnaanissaat, taamaalilluni nammineq neqinik il.il. pilersorsinnaalerneq annertunerulluni.

Kitaani qilalukkanut qaqortanut inassuteqarneq 2024-mut naleqqiullugu allanngunngilaq, pisassiissutinilli agguataarinermi aqutsiveqarfiit eqqarsaatigalugit allannguisoqa-laarsimalluni.

Tunumi qilalukkat qaqortat pillugit uumassusilerinermit inassuteqaammik peqanngilaq, qaqortammi sumiiffimmi pineqartumi qaqutigoortuummata.
Naalakkersuisut teknikikkut pisassiissutinik 30-nik aalajangersaapput, piffissami december 2022-2027 atuuttussaq, imaluunniit pisassiissutit tamakkerneqarnissaata tungaanut. Kommuni Tunumi sunngiffimmi pinialuttartut pisassiissutit 15% tikillugu immikkoortitsinissamut periarfissaqarpoq.

Tabel 1a: Kitaani qilalukkat qaqortanik 2025-mut pisassiissutissatut siunnersuutit.

* = 2019-imi pisanik nalunaarsuiffimmit 85-inik sippuisoqarsimaneranik nalunaarsuineq tunngavigalugu 2028-ip tungaanut qilalukkanik qaqortanik pisassiissutinit arfineq pingasut ilanngaatigineqartassapput, taamaalillunilu Qaanaamut 2025-imi pisassiissutit 37-unatik 29-nngorput, takuuk takussutissiaq 1b.

Takussutissiaq 1b: Ukiuni 2021-2028 Qaanaami qilalukkanut qaqortanut pisassiissutissat pillugit aaqqissuussinissatut siunnersuutigineqartoq.

* = Qilalukkanut qaqortanut pisassiissutit uumassusilerituunit nutaamik inassuteqartillugu allanngortinneqarsinnaapput. Uumassusilerituut nutaamik inassuteqarnerat apeqqutaatinnagu siunnersuutigineqarpoq 2019-mi sippuinerit annertuut 2028-p tungaanut arfineq-pingasunik suli aaqqiivigineqartassut.

Takussutissiaq 1c: Qaanaamut eqqaanilu nunaqarfinnut 2025-mut qilalukkanut qaqortanut pisassiissutinik agguaanissamut siunnersuut.

Maluginiaruk siunnersuut aqutsiveqarfiup iluani siunnersuutaannaammat illoqarfiit nunaqarfiillu akornanni naapertuunnerusumik pisassiissutinik agguaasoqarnissaa siunertaralugu. Inuit peqatigiiffiillu attuumassutillit suleqatigalugit aqutsiveqarfik pisassiissutit aalajangerneqarsimasut iluani allamik siunnersuuteqarsinnaavoq aalajangiilluniluunniit.

Aqutsiveqarfinnut allanut assinganik taama iliortoqarnissaa inassutigineqarpoq, taamaalillutik nunaqarfiit aamma pisassiissutiniit pisaqartarniassammata. Agguagassat allattorsimaffiat naalakkersuisoqarfimmut ilisimatitsissutitut nassiunneqassaaq.

Tunu
Naalakkersuisut siullerpaamik Tunumi qilalukkat qaqortamik teknikikkut pisassiissutinik ukiuni december 2022-2027 atuuttussamik 30-nik aalajangersaapput. Tamanna allannguuteqarfiginagu 2024-mi ingerlateqqinneqassasoq siunnersuutigineqarpoq, pisassiissutit 2027 ilanngullugu atuummat, 2023 ukiakkut periuseq aalajangiussaq nalilersorneqassaaq.

Tunumi qilalukkat qaqortat pillugit uumassusilerinermit inassuteqaammik peqanngilaq, qaqortat sumiiffimmi pineqartumi qaqutigoortuummata. Piniarneqassanngitsut innersuussutigineqarpoq.

Takussutissiaq 1d: Tunumut qilalukkat qaqortat pillugit 2022-2027-imut pisassiissutit:

Ulloq manna tikillugu 21-t pisarineqarsimasutut nalunaarutigineqarsimapput, taamaasilluni 9-at 2027 tungaanut sinnerupput. Kommuni sumiiffimmi KNAPP-it suleqatigalugit pisassiissutinik agguaasseqqinnissamut kissaateqaruni akisussaasuuvoq.

Naalakkersuisut aalajangiinikuupput Tunumi qilalukkat qaqortat qernertallu pisaniit neqit mattaallu Kalaallit Nunaata Kitaanut nassiuteqqusaanatillu nassaqqusaanngitsut kiisalu Qallunaat Nunaannut nassiuteqqusaanngitsut.

Qilalukkat qernertat
Naalakkersuisuniit Kalaallit Nunaata Kitaani 2024-mut qilalukkanut qernertanut qilalugartassiissutit ataatsimut 455-iunissaat siunnersuutigineqarpoq, Tunumilu qilalukkanut qernertanut qilalugartassiissutit 41-unissaat siunnersuutigaat. Katillugit nuna tamakkerlugu qilalugartassat 496-it. 2024-imut sanilliullugu allannguuteqanngilaq.

Tunumi qaqortanik qernertanillu qilalugartassiinissaq aalajangerneqarpoq nutaamik neqissaqarniarnikkut pisariaqartitsineq isiginiarlugu tunngaveqartinneqartumik.

Ilisimatuussutsikkut siunnersuineq
Ilisimatuussutsikkut siunnersuineq Kalaallit Nunaata Kitaanut tunngasoq 2022-iminngaanneerpoq. 2024-imi siunnersuinermik nutaamik tigusaqartoqarnikuunngilaq.

NAMMCO-p aamma JCNB-p akornanni qilalukkat qaqortat qernertallu pillugit ataatsimoorussamik ilisimatuussutsikkut suleqatigiissitap nalunaarusiaaniit eqikkagaq innersuunneqarpoq, kiisalu Pinngortitaleriffimmiit allakkiaq uani tusarniaanermut ilanngullugit nassiunneqarput.
Ilisimatuussutsikkut siunnersuinermi nalilerneqarpoq Kalaallit Nunaanni qilalugaqatigiit tallimat ikiliartortut: Inglefield Bredning (Qaanaaq), Qimusseriarsuaq, Tunumi kujataata kangiani (Tasiilap eqqaani), Kangerlussuaq kiisalu Tunumi avannaata kangiani (Ittoqqortoormiit eqqaani).

Kalaallit Nunaata Kitaani ilisimatuussutsikkut siunnersuineq nutaaq qilalukkat qernertat piujuaannartumik tunngavillit pisassiissutit 117-imiit 267-imut inissisimavoq, periarfissaq sorleq atornerlugu apeqqutaalluni. Agguataarnissamut periarfissat takussutissiaq 2-mi takuuk.

Takussutissiaq 2: Pisassiissutit agguataarnissaanut periarfissat.

Naalakkersuisut ilisimavaat 2023-mi timmisartukkut kisitsinerit Qaanaami Qimusseriarsuarmilu ingerlanneqarniartut. Nalunaarusialli suli naammassineqaratik.
Naalakkersuisut Nunatta kitaani pisassiissutit annertussusaat nalilersoqqikkumaarpaat misissuinerni inernerit tiguneqareerpata.

Takussutissiaq 3a: Kitaani qilalukkanik qernertanik 2025-mut pisassiissutissatut siunnersuutit:

* = Aqutsiveqarfik Upernavimmut eqqaanilu nunaqarfinnut pisassiissutit agguataarnissaannut siunnersuut takussutissiaq 3c-imi takuuk.
** = Aqutsiveqarfik Qaanaamut eqqaanilu nunaqarfinnut pisassiissutit agguataarnissaannut siunnersuut takussutissiaq 3d-imi takuuk.
*** = qaannamik pisassat

2024-imi Upernaviup aqutsiveqarfiani inuussutissarsiutigalugu piniartutut allagartallit nalunaar¬sorneqarsimasut amerlassusaat aallaavigalugit pisassiissutit agguataa-rneqarput. Tamanna 2025-imi attatiinnarneqassasoq kissaatigineqarpoq, immap sikuusarnera peqqutigalugu, aqutsiveqarfimmi avannarpasissortaani najugallit pisassiissuteqarnissaat qulakkeerniarlugu.

Takussutissiaq 3b: Upernaviup nunaqarfiinullu 2025-mut pisassiissutit aggua¬taar¬nis-saanut siunnersuut. Siunnersuut suliarineqarpoq inoqarfinni ataasiakkaani taakkunani ukiup siuliani inuussutissarsiutigalugu piniartut amerlassusaat tunngavigalugit.

Tabel 3c: Qaanaami nunaqarfiinilu qilalukkanik qernertanik pisassiissutit agguataar-nissaannut siunnersuut.

Pisassiissutit agguaannissaanut siunnersuut siunnersuutaavoq illoqarfiit nunaqarfiillu akornanni naapertuunnerusumik pisassiissutinik agguaasoqarnissaa siunertaralugu. Inuit peqatigiiffiillu attuumassutillit suleqatigalugit pisassiissutit iluani aqutsiveqarfimmut allamik siunnersuu¬teqarsinnaavoq.
Aqutsiveqarfiit allat aamma taamaaliornissaannut kaammattorneqarput, taamaalilluni nunaqarfiit aamma pisassiissutinit pisarniassammata.

Aqutsiveqarfiit tamarmik illoqar¬finnut nunaqarfinnullu pisassiissutissanik agguaassereernerup kingorna piaartumik naalakkersuisoqarfimmut allakkatigut nalunaarutigissavaat.

Tunu
Naalakkersuisut Tunumi qilalukkanik qernertanik piniartoqaannassasoq aalajangernikuuaat, innuttaasunut nutaanik neqissaqarniarneq eqqanaarniarlugu. 2025-mut pisassiissutissatut siunnersuut 2024-imut sanilliullugu allannguuteqanngilaq, Tunu tamakkerlugu 2025-mut pisassat ataatsimut amerlassusaat 41-ussallutik.

Ilisimatuussutsikkut siunnersuineq
2022-imi Tunumi kisitsinerit sumiiffimmi piniartut peqataatillugit ingerlanneqarlutik, teknikikkut nalunaarusiaq Pingortitaleriffimmiit tiguneqarnikoq tusarniaanermut ilanngullugu nassiunneqarpoq. Suli Tunumi qilalukkanik qernertanik piniartoqassanngitsoq inassutigineqarpoq.

Nalunaarusiami tiguneqartumi inerniliunneqarpoq, Tunumi qilalukkanut pissutsit ima ilungersunartigisut, allaat Tunumi qilalugaqatigiit immikkoortut pingasut pisaqarfigineqarnissaat nammanneqarsinnaanani.
Tassa imaappoq qernertaqatigiit amerlinissaannut 70 %-imik ilimanaateqartitsinermut aaqqissuussineq inassuteqaateqarnermi atorunnaarsinneqartariaqassasoq, taamaalillu-nilu Tunumi qernertaqatigiit eqqissillutik amerliartorsinnaassallutik. Taamaattumik suli Tunu¬mi sumiiffinni pingasuni qernertanik piniarnerit tamarmik pilertortumik unitsinneqar-nissaat inassutigineqarpoq, tamanna isumaqarpoq peqarfittut killiliif¬figisani pingasuni tamani pisaqartoqassanngitsoq. Uani tusarniaanermi ilanngussaq 3 innersuunneqarpoq.

Takussutissiaq 4a: Tunumi qilalukkanik qernertanik pisassiissutit pillugit siunnersuinerit

Takussutissiaq 4b: Tunumut qilalukkat qernertat pillugit 2025-mut pisassiissutissatut siunnersuutit:

2024-imitut Tunumi qilalukkanik qaqortanik qernertanillu pisaqartut tamarmik misiligutissanik Pinngortitaleriffimmut tunniussissasut piumasaqaataavoq, kiisalu isit kinguaassiuutaallu.

Pisassiissutinik atunngitsuukkanik nuussineq
Ukiup siuliani (2024-mi) pisassiissutinik qaangiisoqarsimassagaluarpat, aqutsiveqar-fimmut pineqartumut pisassiissutinit agguaassisoqareernerata kingorna taakku ilanngaatigineqassapput.

Qilalukkanik qaqortanik qernertanillu nuussineq ("carry over") - ukiumit pisassiiffiusumit 2024-mit ukiumut tulliuttumut nuunneqarsinnaapput (piffissami aalajangersimasumik unerartinneqanngitsut tunngavigalugit).

Tusarniaanermut killissarititaq
Tusarniaanermut piffissaliussatut ulloq marlunngorneq oktobarip 29-at 2024, nal. 12.00. killigitinneqarpoq.

Tusarniaanermit akissutit uunga nassiuteqquneqarput: apn@nanoq.gl imaluunniit faxikkut faxip normua 34 53 55.

Tusarniaanermut piffissaliussap sivitsorneqarnissaa periarfissaqanngilaq.

Ilanngussaq 1: Pinngortitaleriffimmiit siunnersuineq nutaaq pillugu allakkiaq.
Ilanngussaq 2: JCNB - NAMMCO JWG-miit nalunaarusiaq pillugu eqikkagaq.
Ilanngussaq 3: Pinngortitaleriffimmiit Tunumi kisitsinerit pillugit allakkiaq.
Ilanngussaq 4: Pinngortitaleriffimmiit Tunumi kisitsinerit pillugit tekniskimik nalunaarusiaq